Alcoholclausules en de WAM
U kunt tegenwoordig haast geen WA-verzekering afsluiten zonder dat er een alcoholclausule in staat opgenomen. Het idee van zo’n clausule is dat dekking is uitgesloten voor schade die is toegebracht door een verzekerde die meer alcohol heeft gedronken dan de wettelijk toegestane hoeveelheid (maximaal 0,5 promille). Ondanks de aanwezigheid van een alcoholclausule is de WA-verzekeraar in zulke situaties nog steeds verplicht de schade van de benadeelde(n) te vergoeden op basis van artikel 6 van de Wet Aansprakelijkheidsverzekering Motorrijtuigen (hierna: WAM). Artikel 15 WAM biedt WA-verzekeraars de mogelijkheid om de uitgekeerde schade vervolgens te verhalen op de verzekerde met te veel alcohol op. Ook wanneer een zogenaamde ‘derde-verzekerde’ – in het voorbeeld de vriend van Vloet – schade veroorzaakt met een aantal slokken te veel op kan de WA-verzekeraar het uitgekeerde bedrag verhalen op die derde-verzekerde. Dit kan echter alleen als de derde-verzekerde niet te goeder trouw mocht aannemen dat zijn aansprakelijkheid door een verzekering was gedekt, zo bepaalt artikel 15 WAM.
Is de beperkende werking van alcoholclausules algemeen bekend?
In de situatie van de derde-verzekerde, die schade veroorzaakt met te veel alcohol op, is de WA-verzekeraar dus volgens artikel 6 WAM verplicht de benadeelde(n) schadeloos te stellen. Voor de vraag of de verzekeraar het uitgekeerde schadebedrag vervolgens weer bij de derde-verzekerde kan verhalen is volgens artikel 15 WAM van doorslaggevend belang of de derde-verzekerde er wel of niet te goeder trouw vanuit kan gaan dat die schade gedekt is. De hamvraag is aldus: wanneer is er sprake van goede trouw? De Hoge Raad heeft in eerdere rechtspraak bepaald dat het uitsluiten van dekking door WA-verzekeraars door middel van een alcoholclausule niet een feit van algemene bekendheid is (uitspraak Hoge Raad van 16 januari 2015). Om die reden moet er volgens de Hoge Raad vanuit worden gegaan dat een derde-verzekerde in de regel te goeder trouw is in zijn veronderstelling dat schade veroorzaakt onder invloed van alcohol gedekt is.
Hartlief over goede trouw
In zijn conclusie van 20 januari 2023 schrijft Hartlief dat voor het beantwoorden van de vraag of een derde-verzekerde al dan niet te goeder trouw is geen aansluiting moet worden gezocht bij de vraag of alcoholclausules en de gevolgen daarvan feiten van algemene bekendheid zijn. Volgens Hartlief moet voor de uitleg van het begrip goede trouw juist worden gekeken naar het wetsartikel dat daarover gaat, namelijk artikel 3:11 van het Burgerlijk Wetboek. Wanneer je vanuit deze invalshoek naar goede trouw kijkt gaat het er niet alleen om wat een derde-verzekerde daadwerkelijk weet, maar ook wat hij behoorde te weten. Hartlief stelt dat iedere derde-verzekerde behoort te weten dat:
- Rijden onder invloed gevaarlijk is
- Dit strafrechtelijke consequenties kan hebben
- Er geregeld (ernstige) verkeersongevallen in het nieuws zijn waarbij alcohol in het spel was
- Verzekeraars in voorwaarden uitsluitingen opnemen.
Hartlief vindt dat derde-verzekerden zich niet zouden moeten kunnen verschuilen voor de gevolgen van rijden onder invloed achter het rookgordijn van ‘feiten van algemene bekendheid’. Volgens hem zou iedere derde-verzekerde moeten weten dat WA-verzekeraars geen dekking verlenen voor schade veroorzaakt door het drinken van te veel alcohol. Hartlief is niet de enige met deze kijk op de goede trouw van derde-verzekerden. De rechtbank Noord-Holland heeft op 21 december 2022 bij vonnis bepaald dat een derde-verzekerde niet kan stellen dat beoordeeld moet worden of hij wel of niet weet dat bij schades veroorzaakt onder invloed de WA-verzekeraar geen dekking verleent. De rechtbank zegt dat dit een strenger criterium is en dat een minder streng criterium moet worden toegepast, namelijk behoorde de derde-verzekerde te weten dat de WA-verzekeraar geen dekking zou verlenen.
Conclusie
De rechtbank Noord-Holland en de P-G bij de Hoge Raad Hartlief maken korte metten met de beredenering dat een derde-verzekerde die te veel heeft gedronken en schade veroorzaakt niet aansprakelijk kan worden gesteld door een WA-verzekeraar, omdat het bestaan en de gevolgen van alcoholclausules geen feiten van algemene bekendheid zijn. Beoordeeld moet worden of de derde-verzekerde had moeten weten dat er geen dekking zou zijn in het geval van schades veroorzaakt onder invloed van alcohol, en de WA-verzekeraar de schade dus bij de derde-verzekerde kan verhalen. Naar mijn mening is dit een terechte en logische uitleg van art. 15 WAM. Immers, iedereen mag toch wel weten dat schade onder invloed in de regel niet gedekt wordt door WA-verzekeraars en dat je daar als derde-verzekerde persoonlijk aansprakelijk voor bent. Daarnaast gaat er ook een afschrikwekkende werking uit van deze ontwikkeling en daarmee ontmoedig je alcohol in het verkeer nog meer, en dat is iets positiefs. Overigens zal de Hoge Raad zich ook nog uitlaten over deze materie. Behoudens uitstel zal de Hoge Raad op 8 september 2023 een uitspraak doen, iets om in de gaten te houden dus!
Auteur
David Roos, Trainee Schade & Verzekeringen