Het zal je maar gebeuren. Je wordt als fietser of voetganger aangereden door een auto, je raakt gewond en de veroorzaker rijdt door, blijft dus onbekend. “Je leven is daarna nooit meer hetzelfde”, zegt Marijke Brouwer-Poelgeest, juridisch beleidsadviseur bij Fonds Slachtofferhulp. “Het lichamelijke herstel kan maanden tot jaren duren. En dan komt nog het mentale herstel.
“Daarnaast komt er ontzettend veel op een slachtoffer af. Een wirwar van instanties, terwijl je zelf nog in de kreukels ligt: de Wet maatschappelijke ondersteuning, een arbeidsdeskundige, een medisch adviseur, misschien raak je je baan kwijt. Los daarvan heb je het juridische traject. Hoe vind je een goede hulpverlener of belangenbehartiger?”
Fietsers en voetgangers
Slachtoffers van een doorrijding zijn meestal de kwetsbare verkeersdeelnemers. “Fietsers en voetgangers. Gemiddeld loopt zo’n zestig procent relatief licht letsel op, zoals een gebroken teen of sleutelbeen; bij de resterende veertig procent duurt het herstel langer dan zes maanden, of is volledige genezing niet mogelijk.” Jelle Smits is specialist bij het Waarborgfonds Motorverkeer, een entiteit van de Vereende. Hij heeft regelmatig contact met slachtoffers. “Steeds hoor ik weer, of iemand nu zwaar of licht letsel heeft opgelopen, dat mensen het doorrijden erger vinden dan de opgelopen verwondingen.”
Daarom is erkenning voor het slachtoffer zo belangrijk, zegt Marijke Brouwer van Fonds Slachtofferhulp. “Naast eventuele erkenning van de dader en van de maatschappij – in de vorm van straf uitgesproken door de rechter – is erkenning door de naaste omgeving in de vorm van sociale steun cruciaal. Uit onderzoek blijkt dat wanneer het slachtoffer in de eerste maanden na het ongeval voldoende sociale steun krijgt van de naaste omgeving, hij of zij sneller herstelt. En zeker wanneer er geen dader bekend is, is steun van de naaste omgeving heel belangrijk.”
PTSS
Helaas bestaat er nog altijd geen goede psychologische begeleiding voor slachtoffers van een verkeersongeval. Brouwer: “Er is nog weinig bekend over waar slachtoffers behoefte aan hebben en welke hulp het beste werkt. Sommige slachtoffers ontwikkelen PTSS – posttraumatisch stresssyndroom: psychische stressklachten die het dagelijks leven verstoren, doordat een schokkende gebeurtenis niet goed is verwerkt. Dit kan weer leiden tot depressie, moeite met werken of studeren, of ernstige psychische klachten op de lange termijn. Bovendien wordt, ook weer door gebrek aan kennis, die diagnose PTSS vaak onvoldoende of te laat gesteld.”
Sterker terugkomen
Daarom is Fonds Slachtofferhulp in 2019 gestart met het project Trafvic. “Samen met de Universiteit Utrecht en de Rijksuniversiteit Groningen doen wij onderzoek naar de psychische en sociale gevolgen na een verkeersongeval. Met de uitkomsten daarvan laten wij nu een hulpprogramma ontwikkelen.
“Want het leven van iemand die een verkeersongeval of andere traumatische gebeurtenis heeft meegemaakt, hoeft niet gekenmerkt te zijn door slachtofferschap. Met de juiste tools, zoals passende hulp én erkenning, zijn de meeste mensen goed in staat de draad van het leven weer zoveel mogelijk op te pakken. En kunnen ze zelfs krachtiger dan ooit in het leven komen te staan. Daarom maken wij ons als organisatie daar zo hard voor.”
Fonds Slachtofferhulp
Fonds Slachtofferhulp, opgericht door prof. mr. Pieter van Vollenhoven in 1989, heeft als doel de (rechts)positie van slachtoffers van o.a. verkeersongevallen te versterken. Het thema Verkeer is een speerpunt van het Fonds, waarbij het onderzoek TrafVic een belangrijk onderdeel is. Daarnaast zet het Fonds zich in om veelplegers in het verkeer aan te pakken en faciliteert de organisatie lotgenotencontact. Fonds Slachtofferhulp is een onafhankelijke maatschappelijke organisatie en ontvangt giften van particuliere donateurs en zakelijke sponsoren.
Waarborgfonds Motorverkeer
Het Waarborgfonds Motorverkeer is er voor iedereen die door een motorvoertuig schade heeft geleden en met die schade niet terecht kan bij de eigen verzekeraar. Bijvoorbeeld als de veroorzaker is doorgereden, niet verzekerd is, of reed in een gestolen motorvoertuig.
Het Waarborgfonds kent grofweg drie categorieën schade:
1. Schade aan wegmeubilair, zoals vangrails en lantaarnpalen, met zo’n 20.000 claims per jaar. Gedupeerde is meestal de overheid.
2. Parkeerschade, ook zo’n 20.000 claims per jaar. Gedupeerden zijn meestal automobilisten. Vaak blijft het hier bij blikschade.
3. Aanrijdingen met materiële en letselschade bij andere verkeersdeelnemers tot gevolg. Zo’n 4.000 gevallen per jaar, waarvan meer dan 1.000 letselschaden.
Verzekeraar van de onbekenden
Jaarlijks vinden er meer dan 1.000 doorrijdingen na een aanrijding met letsel plaats. “Gemiddeld wordt er dus drie keer per dag ergens in Nederland iemand hulpeloos op de weg achtergelaten”, vertelt Jelle Smits. “Ik noem ons de verzekeraar van de onbekenden. Wanneer de schade op niemand verhaald kan worden en er is een onbekende aansprakelijke, keren wij uit.”
Voorwaarde is dat het slachtoffer tijdig aangifte doet bij de politie en kan aantonen dat het om een aanrijding met een motorvoertuig gaat. Want verwondingen kunnen bijvoorbeeld ook zijn veroorzaakt door een val.
Schade vaststellen
“Als die stappen gezet zijn, doen wij wat alle verzekeraars doen: de schade vaststellen, maatregelen nemen om het herstel bevorderen, een tijdelijk voorschot uitkeren, het medisch dossier opvragen. Bij zwaardere zaken raden wij het slachtoffer altijd aan om zelf een belangenbehartiger dan wel letselschadeadvocaat in de arm te nemen. Mocht de dader alsnog bekend worden en verzekerd zijn, dan komen wij niet in actie, maar neemt de WA-verzekeraar van de dader het over”, aldus Smits.
Gevangenisstraf
Doorrijden na een aanrijding is strafbaar. “De straffen die opgelegd kunnen worden variëren van geldboetes tot taakstraffen, of gevangenisstraf van maximaal enkele maanden. Ook kan het rijbewijs voor langere tijd afgenomen worden.
“De straf is afhankelijk van de situatie. Behalve voor het doorrijden na een aanrijding kan het Openbaar Ministerie de dader uiteraard ook vervolgen voor het veroorzaken van het verkeersongeval. De schuld van de bestuurder moet in dat geval wel vast te stellen zijn. Strafverzwarend zijn onder meer rijden onder invloed van alcohol of drugs en te hard rijden. Als de automobilist roekeloos heeft gereden, komt daar nog flink wat bovenop.”
Niet alle doorrijders na een aanrijding zijn overigens ‘verkeershufters’. Smits: “Soms is de oorzaak paniek: mensen slaan op de vlucht. Het is dan wel zaak dat ze tot inkeer komen en zich binnen twaalf uur alsnog bij de politie melden. En er moet dan alleen blikschade zijn. Iemand hulpeloos en gewond achterlaten, is meteen al strafbaar.”
Tips
Wat te doen als je getuige of slachtoffer bent van een doorrijding na aanrijding?
Getuigen:
- Verzamel zoveel mogelijk informatie over de doorgereden auto: kenteken, type, kleur. Maak als het kan foto’s.
- Verzamel zoveel mogelijk informatie over de aanrijding zelf.
- Maak zo snel mogelijk aantekeningen: stuur een spraakbericht aan een bekende, of maak notities in je telefoon.
- Bied zo mogelijk eerste hulp.
- Bel de hulpdiensten en wacht tot die er zijn. Daarmee bied je erkenning aan het slachtoffer. Er is weliswaar een persoon doorgereden, maar iemand anders is bij hem of haar gebleven.
Slachtoffers:
- Ook voor slachtoffers geldt: probeer zoveel mogelijk informatie te verzamelen, voor zover dat mogelijk is in zo’n situatie – veel mensen verkeren in shocktoestand.
- Probeer in elk geval contactgegevens te verzamelen van getuigen. Daarmee sta je later sterker.