5 maart '25 - Het kan verkeren. Tot een paar jaar geleden stond vast dat kerncentrale Borssele binnen afzienbare tijd zou sluiten. Nu wordt gekeken of de reactor langer open kan blijven en misschien komen er zelfs centrales bij. “Als we CO2-neutrale energie op willen wekken, redden we het niet met alleen zon en wind.”
EPZ Kerncentrale Borssele ligt in Zeeland, vlakbij het gelijknamige plaatsje. Eigenaar is Elektriciteits-Produktiemaatschappij Zuid-Nederland. Behalve de kerncentrale staan er op het terrein een windmolenpark en een zonnepanelenpark. Sinds 1973 is de reactor onafgebroken in productie geweest, vertelt Chief Financial Officer Bram Paul Jobse. “In 2023 hebben we ons 50-jarig jubileum gevierd. En wij hopen nog langdurig CO2-neutrale elektriciteit te maken.”
Dat zegt Jobse niet zomaar. In de wet staat dat de kerncentrale in 2033 moet sluiten. Maar inmiddels is de politieke wind gedraaid.
Hoe lang denk je dat EPZ Borssele nog open blijft?
“Er wordt nu onderzocht of het technisch en bedrijfseconomisch verantwoord is om de centrale langer open te houden. Als dat positief uitpakt en de overheid heeft de wet gewijzigd, dan zouden we door kunnen draaien tot 2053. Wat ons betreft is dat geen probleem: technisch gezien kan alles aan de centrale vervangen worden, behalve het reactorvat waar de brandstof in zit; dat is het meest cruciale deel. Maar we weten uit de eerste resultaten van het onderzoek dat het reactorvat meer dan 100 jaar mee kan.”
Bram Paul Jobse, directielid van EPZ Borssele:
‘Kernenergie is noodzakelijk om aan groeiende energiebehoefte te voldoen’
En hoe zit het met uitbreidingsplannen?
“Er zijn inmiddels gevorderde plannen voor de bouw van 2 extra centrales in Borssele. Daar zijn we heel blij mee en het is ook beter dan 1. Met één centrale mis je schaalvoordeel en een back-up. Met twee dezelfde centrales kun je makkelijk personeel uitwisselen, onderhoud efficiënt uitvoeren, en het magazijn voor bijvoorbeeld reserveonderdelen delen. Overigens kijkt het kabinet nu zelfs naar de mogelijkheden van in totaal 4 centrales. De andere 2 zouden elders in Nederland moeten komen.”
Hoeveel elektriciteit kan EPZ Borssele leveren?
“De capaciteit is 485 Megawatt (MW). Daarmee kan de centrale per jaar 4 miljoen Megawatt uur aan stroom produceren, genoeg om 1,3 miljoen huishoudens te voorzien.”
Is dat veel of weinig vergeleken met andere centrales?
“In de landen om ons heen staan grotere centrales. In Doel, België staan er 3 van elk 650 MW. In Gravelines, Noordwest-Frankrijk, staan zes centrales van 900 MW op een rij.
“Maar als zo’n grote centrale uitvalt, ben je direct heel veel capaciteit kwijt. Dat is een nadeel. Bovendien heb je een heel grote locatie nodig, plus veel capaciteit op het net, dat toch al krap bemeten is. Vandaar dat er de laatste tijd meer belangstelling komt voor centrales van 300 of zelfs 100 MW. Qua flexibiliteit, investering, bedrijfsvoering en ruimte kan het praktischer zijn om 3 centrales van 500 MW te bouwen dan één van 1.500.”
Het grootste bezwaar tegen kernenergie betreft meestal de veiligheid. Hoe staat het daarmee in Borssele?
“Wij zijn voortdurend met veiligheid bezig. Dat begint al met het ontwerp: de centrale heeft een bolvorm, de sterkst denkbare constructie. Als er binnenin een ongeluk gebeurt, is de kans dat er iets naar buiten komt een stuk kleiner dan bij een andere vorm. Ook van buiten komend onheil dringt moeilijker door naar binnen.
“Verder zijn alle installatiedelen dubbel of in drievoud uitgevoerd. Het koelen doen we met water uit de Westerschelde. Mocht die droog komen te staan, dan kunnen we met pompen grondwater aanvoeren. En mocht er een overstroming komen: de centrale is bestand tegen water tot 10 meter hoogte.
“Tot zover de techniek. Dan hebben we regelmatig allerlei toezichthoudende instanties over de vloer: allereerst het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, verantwoordelijk voor de regelgeving. Daarnaast is er de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS). Die geeft de vergunning af en toetst continu of we ons daaraan houden, of we veilig werken en ons aan de procedures houden.
“Verder hebben we het Voorzieningsagentschap van Euratom (ESA), dat de veilige levering van nucleaire brandstof controleert. En ook het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA), onder supervisie van de Verenigde Naties, doet regelmatig inspecties.
“En nu hebben we net voor 3 weken zo’n twintig mensen van de World Association of Nuclear Operators op bezoek. Zij doen verbetervoorstellen op het gebied van de techniek, de bedrijfscultuur en de organisatie – de 3 pijlers waarop wij onze nucleaire veiligheid waarborgen. Daar werken we graag aan mee. Het is altijd makkelijker om jezelf te verbeteren in ‘vredestijd’, dan na een incident.”
Hoeveel radioactief afval produceren jullie, en wat gebeurt daarmee?
“De natuurlijke grondstof die wij inzetten is uranium. Dat uranium blijft in een brandstofelement 4 jaar lang in de reactor. We hebben 121 van die brandstofelementen, waarvan we elk jaar een kwart vervangen. Zo’n oud brandstofelement wordt naar Frankrijk vervoerd en daar grotendeels gerecycled. De beperkte hoeveelheid afval die overblijft, is nog duizenden jaren radioactief. Het gaat om ongeveer 5 kubieke meter per jaar.
“In Nederland is de staatsdeelneming COVRA, de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval, verantwoordelijk voor de opslag daarvan. COVRA slaat het voor 100 jaar op in een Hoog Radioactief Afval Opslaggebouw, HABOG, dat is hier vlakbij op het terrein.
“Na die 100 jaar moet COVRA zorgen voor een eindberging diep onder de grond. Waar, dat is nog niet bekend. Er wordt o.a. gedacht aan diepe kleilagen, dat is een redelijk stabiele ondergrond. De schatting is dat de eindberging van al het radioactief afval in Nederland, ook uit medische en wetenschappelijke reactoren, zo’n € 3 miljard gaat kosten. Dit bedrag wordt door de installaties bij het afleveren van nucleair afval aan COVRA betaald.”
Welke verzekeringen hebben jullie?
“Dat is voor een deel niet anders dan bij andere bedrijven. We hebben een reguliere schade- en opstalverzekering en verzekeringen voor het personeel. Echter, in al die polissen zijn de gevolgen van een kernongeval uitgesloten. Daar hebben we een aparte verzekering voor nodig.
“Volgens de Wet aansprakelijkheid bij kernongevallen is de operator van een kerncentrale altijd aansprakelijk bij een nucleair ongeval. Wij zijn daarvoor voor een bedrag van € 1,2 miljard verzekerd in de markt, ofwel bij de verzekeraars verenigd in de Atoompool. De organisatie en het beheer van de Atoompool liggen bij de Vereende. Daar hebben we prima ervaringen mee. We spreken elkaar ieder jaar bij het verlengen van de polis. En ook zij komen regelmatig op inspectie, om te checken of we voldoen aan de verzekeringsvoorwaarden. Zij geven ook adviezen waar veiligheidsverbeteringen te realiseren zijn.
“Maar voor het geval die € 1,2 miljard bij een incident niet voldoende zou zijn, hebben we daarbovenop nog een verzekering afgesloten, in de vorm van een garantie bij het ministerie van Financiën, en wel voor € 2,1 miljard. We zijn dus voor in totaal € 3,3 miljard verzekerd tegen aansprakelijkheid bij een nucleair ongeval.”
Hoe leiden jullie mensen op?
“Door de groeiende belangstelling voor kernenergie komt er steeds meer vraag naar nucleair geschoolden. Wij hebben een werkpraktijksimulator, waar we trainen en waar geïnteresseerden kunnen zien hoe het is om in een kerncentrale te werken. Ook hebben we een regelzaalsimulator. Dit is een kopie van de regelzaal waar we de installatie bedrijven. Hiermee leiden we onze mensen zelf op tot gecertificeerde reactor operators.
“Verder werken we samen met mbo- en hbo-opleidingen in de regio. Onlangs hebben we nog een contract getekend met de Hogeschool Zeeland, voor een minor Nucleair. En natuurlijk werken we al jarenlang samen met de Nucleaire faculteit van de T.U. Delft.”
Hoe zien jullie je rol naar een duurzamere maatschappij?
“Ik denk dat we het er met z'n allen over eens zijn dat dat de elektriciteit die we produceren zoveel mogelijk CO2 neutraal moet zijn. Dat betekent dat we maximaal moeten inzetten op zon en wind. Maar zon en wind zijn er niet altijd. En het elektriciteitsverbruik in Nederland neemt alleen maar toe.
“Daarom hebben we een andere bron nodig. De enige vorm waarmee dat lukt is kernenergie, is onze mening. Er lopen weliswaar initiatieven voor energie uit waterstof, maar die zijn economisch nog niet haalbaar en technisch gezien behoorlijk complex. Het was mooi geweest als we de luxe hadden om te kiezen. Maar zelfs met deze 3 bronnen verwacht ik in de toekomst nog steeds tekorten aan CO2-vrije elektriciteit.”